Tytuł wystawy przywołuje słowa Franza Cižka, pioniera edukacji artystycznej z początku XX wieku. Odnoszą się one do okresu dzieciństwa i brzmią jak przestroga, ale też wezwanie do odpowiedzialności i działania.
Czy my, dorośli, potrafimy podjąć to wyzwanie, szczególnie wobec problemów, z jakimi mierzą się dziś dzieci i młodzież: przemocą doznawaną na co dzień, doświadczeniem pandemii, wojny i uchodź stwa? Co możemy zrobić, żeby wpłynąć na poprawę kondycji psychicznej dzieci i młodzieży, jak sprawić, by ich głos był słyszalny? Jaką rolę w budowaniu podmiotowości dziecka, przywracaniu poczucia wartości może pełnić sztuka i jakich narzędzi dostar czają nam artyści?
Na wystawie przywołane zostały zarówno praktyki pionierów nowoczesnej pedagogiki (jak Janusz Korczak, Maria Montessori czy Célestin Freinet) i alternatywnej edukacji z początku i pierwszej połowy XX wieku (począwszy od modernistycznych koncepcji rozwijanych w Bauhausie), jak i współczesne odwołania do tych źródeł. Ich wspólnym mianownikiem jest wspieranie kreatywności dzieci poprzez interdyscyplinarność, naukę różnych umiejętności i doświadczanie rzeczywistości różnymi zmysłami.
Prezentowane przykłady praktyk artystycznych włączają dzieci jako pełnoprawnych i aktywnych uczestników procesu twórczego. Ważne miejsce zajmują działania z udziałem niedorosłych pochodzą cych z grup społecznych wykluczonych ze względu na przynależność etniczną, sytuację ekonomiczną czy niepełnosprawność. Na wystawie ukazane zostało, w jaki sposób twórcze aktywności stają się dla nich narzędziem odzyskiwania godności i własnego głosu.
Sięgając do ważnych historycznych źródeł, postawione zostały również aktualne pytania o możliwe kierunki rozwoju edukacji (w tym edukacji artystycznej) w XXI wieku. Na wystawie zaprezentowano możliwe sposoby przekazywania wiedzy poza schematem szkolnego nauczania: odrzucenie XIXwiecznej hierarchii przedmiotów, sięganie do takich źródeł wiedzy jak podświadomość, sny, nacisk na rozwój w kontakcie z własnym ciałem i naturą.
Wystawa obejmuje także przykłady praktyk artystycznych, w których dzieci odkrywają przed dorosłymi alternatywne formy relacji społecznych. W jaki sposób wspólne twórcze działania oparte na wzajemnej wymianie wiedzy, doświadczeń i pracy kolektywnej mogą uczyć społecznych zachowań i empatii.
Lista artystów:
Kontekst historyczny: Franz Čižek, Friedl Dicker Brandeis, Fernand Deligny, Célestin & Élise Freinet, Jef Geys, Gertrud Grunow, Francisco Ferrer y Guardia, Malka Haas, Erika Giovanna Klien, Anna „Asja” Lācis, Ludwig HirschfeldMack, Palle Nielsen, Helene NonnéSchmidt, Alma Siedhoff Buscher, Sigma Group
Artyści współcześni: Paweł Althamer, Zbyňek Baladrán, Yto Barrada, Johanna Billing, Jenny Brockmann, Monster Chetwynd, Céline Condorelli, Alicja Czyczel, Vincent Eppley, Priscila Fernandes, Péter Forgács, Adelita HusniBey, Ane Hjort Guttu, Holobiont Group, Eva Kotátková, Anna Nowicka, Olivia Plender, Jaśmina Wójcik, Alfredo Zinola
Wystawie będzie towarzyszyć bogaty program działań edukacyjnych, performansów, warsztatów i spotkań artystów z dziećmi, a także międzynaro dowa konferencja poświęcona tematyce alterna tywnych koncepcji edukacji artystycznej dzieci w XX i XXI wieku (20–22 kwietnia 2023).
Partnerzy wystawy i konferencji: Austriackie Forum Kultury, Ambasada Austrii, British Council, Instytut Francuski, Instytut Goethego, Instytut Rumuński, Ośrodek Kultury Francuskiej, L’université Paris 1 Panthéon-Sorbonne
Drugiej wiosny nie będzie… Dzieci i sztuka w XX i XXI wieku
kuratorka: Joanna Kordjak
współpraca kuratorska: Julia Harasimowicz
gdzie: Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki (pl. Małachowskiego 3, 00916 Warszawa)
kiedy: 30.03–18.06.2023