Monster Chetwynd, Piegi i motyle. Śniło mi się, że się obudziłem, 2022, wideo, dzięki uprzejmości artystki
Monster Chetwynd, Piegi i motyle. Śniło mi się, że się obudziłem, 2022, wideo, dzięki uprzejmości artystki

Wystawa „Drugiej wiosny nie będzie… Dzieci i sztuka w XX i XXI wieku”

Tytuł wystawy przywołuje słowa Franza Cižka, pio­niera edukacji artystycznej z początku XX wieku. Odnoszą się one do okresu dzieciństwa i brzmią jak przestroga, ale też wezwanie do odpowiedzialności i działania.

Czy my, dorośli, potrafimy podjąć to wyzwanie, szczególnie wobec problemów, z jakimi mierzą się dziś dzieci i młodzież: przemocą doznawaną na co dzień, doświadczeniem pandemii, wojny i uchodź­ stwa? Co możemy zrobić, żeby wpłynąć na poprawę kondycji psychicznej dzieci i młodzieży, jak sprawić, by ich głos był słyszalny? Jaką rolę w budowaniu podmiotowości dziecka, przywracaniu poczucia wartości może pełnić sztuka i jakich narzędzi dostar­ czają nam artyści?

Zbyněk Baladrán, To Be Framed,wideo, 2016, dzięki uprzejmości artysty

Na wystawie przywołane zostały zarówno praktyki pio­nierów nowoczesnej pedagogiki (jak Janusz Korczak, Maria Montessori czy Célestin Freinet) i alternatywnej edukacji z początku i pierwszej połowy XX wieku (począwszy od modernistycznych koncepcji rozwija­nych w Bauhausie), jak i współczesne odwołania do tych źródeł. Ich wspólnym mianownikiem jest wspie­ranie kreatywności dzieci poprzez interdyscyplinar­ność, naukę różnych umiejętności i doświadczanie rzeczywistości różnymi zmysłami.

Prezentowane przykłady praktyk artystycznych włączają dzieci jako pełnoprawnych i aktywnych uczestników procesu twórczego. Ważne miejsce zaj­mują działania z udziałem niedorosłych pochodzą­ cych z grup społecznych wykluczonych ze względu na przynależność etniczną, sytuację ekonomiczną czy niepełnosprawność. Na wystawie ukazane zostało, w jaki sposób twórcze aktywności stają się dla nich narzędziem odzyskiwania godności i własnego głosu.

Sięgając do ważnych historycznych źródeł, postawione zostały również aktualne pytania o możliwe kierunki rozwoju edukacji (w tym edukacji artystycznej) w XXI wieku. Na wystawie zaprezentowano możliwe sposoby przekazywania wiedzy poza schematem szkolnego nauczania: odrzucenie XIX­wiecznej hierarchii przedmiotów, sięganie do takich źródeł wiedzy jak podświadomość, sny, nacisk na rozwój w kontakcie z własnym ciałem i naturą.

Wystawa obejmuje także przykłady praktyk artystycznych, w których dzieci odkrywają przed dorosłymi alternatywne formy relacji społecznych. W jaki sposób wspólne twórcze działania oparte na wzajemnej wymianie wiedzy, doświadczeń i pracy kolektywnej mogą uczyć społecznych zachowań i empatii.

Adelita Husni Bey, Pocztówki z bezludnej wyspy, 2011, wideo SD, dzięki uprzejmości artystki i Laveronica arte contemporanea

Lista artystów:

Kontekst historyczny: Franz Čižek, Friedl Dicker­ ­Brandeis, Fernand Deligny, Célestin & Élise Freinet, Jef Geys, Gertrud Grunow, Francisco Ferrer y Guardia, Malka Haas, Erika Giovanna Klien, Anna „Asja” Lācis, Ludwig Hirschfeld­Mack, Palle Nielsen, Helene Nonné­Schmidt, Alma Siedhoff­ ­Buscher, Sigma Group

Artyści współcześni: Paweł Althamer, Zbyňek Baladrán, Yto Barrada, Johanna Billing, Jenny Brockmann, Monster Chetwynd, Céline Condorelli, Alicja Czyczel, Vincent Eppley, Priscila Fernandes, Péter Forgács, Adelita Husni­Bey, Ane Hjort Guttu, Holobiont Group, Eva Kotátková, Anna Nowicka, Olivia Plender, Jaśmina Wójcik, Alfredo Zinola

Wystawie będzie towarzyszyć bogaty program działań edukacyjnych, performansów, warsztatów i spotkań artystów z dziećmi, a także międzynaro­ dowa konferencja poświęcona tematyce alterna­ tywnych koncepcji edukacji artystycznej dzieci w XX i XXI wieku (20–22 kwietnia 2023).

Partnerzy wystawy i konferencji: Austriackie Forum Kultury, Ambasada Austrii, British Council, Instytut Francuski, Instytut Goethego, Instytut Rumuński, Ośrodek Kultury Francuskiej, L’université Paris 1 Panthéon­-Sorbonne

Drugiej wiosny nie będzie… Dzieci i sztuka w XX i XXI wieku
kuratorka: Joanna Kordjak
współpraca kuratorska: Julia Harasimowicz
gdzie: Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki (pl. Małachowskiego 3, 00­916 Warszawa)
kiedy: 30.03–18.06.2023