17 marca w DESA Unicum w Warszawie odbędzie się aukcja sztuki dawnej, która ma przejść do historii polskiego rynku sztuki. Pod młotek trafi „Portret damy” Petera Paula Rubensa, z estymacją sięgającą 18-24 mln złotych. Dzieła tej klasy nie było dotychczas na polskim rynku. Ma ono szansę stać się najdroższym, jak do tej pory, sprzedanym u nas dziełem sztuki i przyciągnąć uwagę kolekcjonerów sztuki z całego świata.
Prezentowane przez dom aukcyjny dzieło warsztatu Rubensa ma doskonale udokumentowaną historię: od momentu opuszczenia pracowni artysty w Antwerpii około 1626 roku do czasów współczesnych. Tak szczegółowa i profesjonalna proweniencja jest rzadkością na światowym rynku sztuki. Jednym z pierwszych właścicieli płótna był Sir Peter Lely, znany malarz i kolekcjoner dzieł sztuki na Wyspach Brytyjskich. Następnie przez dwa stulecia obraz znajdował się w najwspanialszej rezydencji nowożytnej Anglii – pałacu Stowe, w kolekcji książąt Buckingham i Chandos. Sprzedany w londyńskim Christie’s w 1848 roku trafił później m.in. do znanych marszandów i kolekcjonerów: Roberta Roe, Wynne’a Ellisa i Julesa Porgèsa. W połowie XX wieku „Portret damy” znalazł się w paryskiej kolekcji rodziny egipskiego księcia Mohammeda Alego Ibrahima i księżniczki Hanzade, w której pozostawał do 2011 roku. Po raz ostatni można było go oglądać na wystawie w Brukseli w 1965 roku.
Przez ponad 300 lat dzieło uznawane było za portret Isabelli Brant, pierwszej żony Rubensa. Inna najbardziej prawdopodobna hipoteza głosi, że modelka była członkinią rodziny Duarte, wpływowych żydowskich jubilerów z XVII-wiecznej Antwerpii. Przemawiają za tym charakterystyczne klejnoty oraz rysy kobiety. Ostatnio wykonana konserwacja dzieła, badania technologiczne oraz stylistyczno-atrybucyjne potwierdziły znaczący udział Rubensa w procesie twórczym. Jest to bardzo ważny aspekt podbijający estymację dzieła. W przypadku obrazów mistrzów malarstwa, do których niewątpliwie zaliczany jest Rubens, uczestnictwo warsztatu w procesie malarskim jest oczywiste i, w większości przypadków, przeważające.
Ocenia się, że jeden z największych twórców epoki baroku, stworzył ponad dwa tysiące obrazów i około czterech tysięcy rysunków. Koneserzy najbardziej cenią te prace, w których z łatwością rozpoznawalne są duże partie wykonane z wirtuozerią przez mistrza. Zdarzały się sytuacje, że autorstwo obrazów Rubensa było poddawane w wątpliwość, czego przykładem jest głośna historia obrazu „Portret dowódcy”, od 1802 roku znajdującego się w posiadaniu rodu Spencerów.
W 2010 roku Sotheby’s nie przyjął go na aukcję, kwestionując jego autentyczność. Ostatecznie obraz został sprzedany przez konkurencyjny dom aukcyjny Christie’s jako dzieło Rubensa za 9 milionów funtów. Rok późnej portret wypożyczony został do Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku, gdzie znajduje się do dziś.
Ranga wydarzenia jest tym wyższa, że obrazy autorstwa Rubensa rzadko pojawiają się na aukcjach. „Portret damy”, na przestrzeni czterech wieków znajdujący się w prestiżowych zbiorach europejskich arystokratów, finansistów i znanych kolekcjonerów, po raz pierwszy od 1965 roku zostanie pokazany publicznie na wystawie poprzedzającej aukcję.